23.08.2020 r.

Rajd pograniczem CZ-PL cz.III

Wg terminów wpisanych w "sklerotniku" ten rajd miał się odbyć na wiosnę br., lecz ze względu na wirusowe zawirowania przesunęliśmy go na tą sierpniową niedzielę. W zamyśle była to trzecia część tryptyku, jaki zapoczątkowaliśmy w roku 2018 Rajdem Niepodległości. W roku 2019 odbył się Rajd śladami wojny polsko-czeskiej, no i teraz chcieliśmy zobaczyć, jak te graniczne przepychanki się zakończyły, i co z tego wynikło. Okazją była też 100 rocznica tych ważnych dla Śląska Cieszyńskiego wydarzeń, bowiem decyzja o podziale zapadła 28 lipca 1920r. Wraz z Robertem z PTTS-u postanowiliśmy rozpocząć Rajd na dawnym przejściu granicznym w Leszna Grnicznym. Podzieliliśmy się prowadzeniem tak, że do Cieszyna trasę opracował Robert, a dalej już ja. Nadrzędnym celem było takie wybór trasy, aby przejechać jak możliwie blisko wytyczonej granicy, co miało określone reperkusje, bowiem nie wszędzie był asfalt, a nawet nie wszędzie była droga.

W Cieszynie na rynku zebrały się Ondraszki i część Beskidzioków. Po serdecznych powitaniach (z Beskidziokami widzieliśmy się po raz pierwszy w tym roku!) dosiedliśmy bicykli i wspólnie przejechaliśmy przez Puńców i Dzięgielów na przejście granicznego. Ten fragment trasy gonił za nami Krzysztof (Ondraszek z Katowic), który nieco się spóźnił na start w Cieszynie, ale na szczęście wiedział gdzie nas szukać.

Na granicy już nas oczekiwała pozostała grupa uczestników wraz z Robertem z PTTS-u. Była też obecna reporterka z polskiej gazety w RCZ "Głos", która montowała fotoreportaż z wydarzenia. W peletonie wyróżniała się rowerowa rodzinka z czteroletnią córeczką, która jechała na własnym małym rowerku (!) z podniesionym przednim kółkiem i holowanym przez tatę. Razem było nas 24, w tym 8 Ondraszków.

Rajd rozpocząłem od historycznego wprowadzenia w perypetie kształtowania granicy państwowej w latach 1919-1920 oraz późniejsze modyfikacje z lat 1938, 1939, 1945 po jej ostateczny dzisiejszy kształt. Ekspresję wypowiedzi podkreśliłem założonym historycznym mundurem celnika i ilustrowałem prezentacją oryginalnych artefaktów z epoki, a były to banknoty obu państw z emitowane w latach 1919-1989. Podkreśliłem, również że nasza wyprawa zakończy się w tajemniczym miejscu nazwanym "Na końcu świata”, a wytrwałych którzy tam dojadą nagroda nie minie. Wyprawa rozpoczęła się po asfaltowej drodze, która mniej więcej naśladowała przebieg granicy aż do Czeskiego Puńcowa. Po drodze spotykaliśmy gdzieniegdzie słupki graniczne, w Puńcowie zobaczyliśmy też, stojący tuż za granicą, pięknie odrestaurowany budynek dawnej straży granicznej, przyozdobiony na elewacji orłem w wersji obowiązującej bezpośrednio po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W Kojkowicach natknęliśmy się na tablicę pamiątkową na cześć "cysorza" Franciszka Józefa I, który był w tym miejscu w 1906 roku obserwując manewry wojskowe. Przy okazji odkryliśmy miejsce z pięknym widokiem na Cieszyn. Finalnie stromym zjazdem znaleźliśmy się na poziomie rzeki Olzy, po czym niebawem, już na przedmieściach Cieszyna podjechaliśmy leśną ścieżką z przeszkodami (powalone drzewo) do miejsca, gdzie granica dochodzi do rzeki. W tym momencie znaleźliśmy się już w Polsce, ale niebawem po kładce rowerowo-pieszej wróciliśmy do Czeskiego Cieszyna. W miejscu dawnego przyczółku mostowego przypomniałem historię rozebranego w 1984r. mostu "przepustkowego”. Następnie podjechaliśmy pod muzeum, aby obejrzeć niedawno (28.07.2020) odsłonięty pomnik ustanowienia granicy i powstania Czeskiego Cieszyna. Ceremonia odbyła się w obecności władz obu miast, w duchu porozumienia, pojednania i współpracy, jak podkreślały Panie Burmistrzynie obu miast. Kontrowersje i żywe dyskusje wzbudza jednak kształt pomnika bowiem jest to replika dawnego słupa czeskiego granicznego. Nasz głos w tej sprawie można przeczytać w załączonym piśmie do władz Cieszyna.

Wspomniałem tu również, jak nagle z dotąd jednolitego Cieszyna zrobiono dwa, i z jakim mozołem oba te gwałtownie rozdzielone organizmy budowały swoją samodzielność.

Dalsza droga aż do Karwiny była łatwa i prosta bowiem jechaliśmy w dużej części po ścieżce rowerowej wzdłuż rzeki. W Łąkach nad Olzą, w miejscu gdzie była niegdyś prowizoryczna ława przez rzekę przybliżyłem historię małego ruchu granicznego zapoczątkowanego umową w 1925r, i ponowioną w roku 1959r. Wypowiedź poparłem prezentacją autentycznych dokumentów z epoki (przepustki graniczne i inne o raz perypetiach ludzi mieszkających na na pograniczu). Jeszcze przed Karwiną granica opuszcza koryto Olzy, i szerokim łukiem omija miasto. Naśladując jej przebieg trafiliśmy najpierw na dawne przejście graniczne Kaczyce - Karwina, a następnie w miejsce, gdzie obecną drogę wówczas przegrodził nasyp ziemny i szykany z szyn. O tym, że w latach międzywojennych było tu przejście graniczne świadczy stojący opodal budynek dawnej służby celnej. Tutaj też wjechaliśmy do Polski, aby w Kaczycach Dolnych wrócić znów do Czech wjeżdżając do Czarnego Lasu. Wykorzystując nieco wyboistą, ale utwardzoną leśną ścieżkę dojechaliśmy do Mizerowa - nadgranicznej dzielnicy Karwiny. Tutaj droga się nagle skończyła, i dalej po miedzy dotarliśmy na powrót do Polski, w rejon dawnego przejścia granicznego w Marklowicach Dolnych. Tą miejscowość wyjątkowo dotknęła złośliwość losu, bowiem granica nie tylko podzieliła wioskę, ale wręcz poszczególne gospodarstwa i miejsca użyteczności publicznej (kościół, cmentarz, remiza strażacka-CZ, szkoła-PL), zmuszając mieszkańców do biegania z przepustkami dookoła przez wyznaczone przejście graniczne. Stąd na "Koniec świata" prowadziła asfaltowa droga, która jednak skończyła się w lesie, gdzie było trzeba rowery kawałek podprowadzić. Do tego niedawny deszcz spowodował, że ścieżka była błotnista, więc oczywiście "ubrudziliśmy nieco buciki" o rowerach nie wspominając. Nasza peregrynacja zakończyła się w czeskiej miejscowości Piersna. Tutaj w malowniczym miejscu między stawami stoi gospoda o trafnej nazwie "Koliba na konci světa”. Dojechała tu prawie połowa pierwotnego składu naszego peletonu, w tym nasza mała bohaterka na dziecinnym rowerku, wzbudzając prawdziwy podziw nas wszystkich. Po konsumpcji, w tym ufundowanej nagrody nadszedł czas powrotu do "cywilizacji".

Razem dojechaliśmy do Piotrowic i Karwiny, skąd część zespołu wróciła pociągiem, a czwórka dojechała do Cieszyna na rowerach, zamykając prawie 90-km pętlę. Podsumowując rajd z całym przekonaniem możemy stwierdzić, że organy niegdyś wytyczające linię granicy państwowej miały sporą fantazję, a sporo miejsc gdzie teraz byliśmy, było nam dotychczas nieznanych!

[GALERIA ZDJĘĆ - Paparazzi]

Rechtór-Zbyś

Mowa na pogrzebie
śp. Władysława Sosny "Szeryfa"

Nie jest łatwo tak dobrać słowa, aby w kilku zdaniach oddać wyjątkowo pracowite, bogate i piękne życie Śp. Władysława Sosny. Jego postać jest wyjątkowo nietuzinkowa i przynajmniej wśród starszego pokolenia cieszyniaków tak łatwo rozpoznawalna, że przez lata urosła do rangi legendy naszego Śląska Cieszyńskiego. Wytrawny turysta, przewodnik i krajoznawca. Jako działacz społeczny zaangażowany w wielu stowarzyszeniach o różnym przekroju działalności, pozostawił w każdym z nich swoją najlepszą cząstkę. Długo można wspominać Jego dokonania, więc jako przedstawiciel całej społeczności PTTK chciałbym się skupić na Jego osiągnięciach i pracy dla naszego towarzystwa. Turystyczne zainteresowania rozpoczął rozwijać już na etapie studiów w Politechnice Gliwickiej. W życiu zawodowym, w miejscach gdzie pracował, dzięki swojej turystycznej pasji twórczo rozwijał działalność istniejących ogniw PTTK. Tak było w Celmie, gdzie działał w zarządzie Koła Zakładowego, tak było w Technikum Mechaniczno-Elektrycznym, gdzie był opiekunem szkolnego Koła PTTK, tak było wreszcie i w Cieszyńskim Oddziale PTTK, gdzie w 1961r. reaktywował Sekcję Turystyki Kolarskiej, która po pięciu latach została przekształcona w Turystyczny Klub Kolarki PTTK nazwany później Ondraszkiem. Władek był jego przewodniczącym, a jego żona Emila skarbnikiem, i pod troskliwym okiem "Szeryfów" jak ich nazywaliśmy klub prężnie działał, organizując nawet imprezy o ogólnopolskim znaczeniu. Miarą skuteczności ich działania było to, że kiedy w 1979r. przekazał prowadzenie klubu swemu następcy, Ondraszek dalej się rozwijał i czyni to nadal, propagując turystykę kolarską, choć parę lat temu obchodził już swoje Złote Gody. Niejako równolegle, od 1963r. pełnił funkcję szkoleniowca w Kole Przewodników Beskidzkich i Terenowych przy cieszyńskim O/PTTK, a przez dwie kadencje był członkiem Zarządu Oddziału. Prowadził liczne wycieczki szkoleniowe, nawiązał kontakty z kołami przewodnickimi w całym kraju. Wyszkolił kilka generacji przewodników, a niektóre z jego form szkolenia są nadal z powodzeniem stosowane takie jak przewodnickie posiady, czy sesje popularno-naukowe organizowane pod nazwą "Cieszyńskie Miscellanea”. Dzięki tym wysiłkom doprowadził do podniesienia kwalifikacji naszych przewodników, a cieszyńskie Koło Przewodników stało się znaczącym ośrodkiem w skali kraju.

Ze względu na pogarszający się stan zdrowia, różnice w podejściu do niektórych zagadnień nurtujących towarzystwo oraz zaangażowanie w innych dziedzinach społecznej działalności od 1989r. stopniowo wycofywał się z czynnej działalności w PTTK, przerzucając swoje zainteresowania na Macierz Ziemi Cieszyńskiej oraz Polskie Towarzystwo Ewangelickie. Rozwinął jednocześnie bogatą działalność publicystyczną, w tym w dziedzinie krajoznawstwa. Można śmiało twierdzić, że w tym czasie każdy turysta odwiedzający naszą Małą Ojczyznę i beskidzkie grónie był dosłownie przez Władka prowadzony za rękę, bowiem z pewnością korzystał z wielokrotnie wznawianych map i przewodników, które wyszły spod Jego pióra. Jego perfekcjonizm i skrupulatność przynosiła wspaniałe efekty, również na ogólnopolskim forum. Jego mapa "Beskid Śląski i Żywiecki" i pozycja "Cieszyn - przewodnik krajoznawczy" zostały wyróżnione pierwszymi nagrodami w organizowanych wówczas ogólnopolskim Biennale Książki Turystycznej.

Tak skuteczna i owocna działalność była wielokrotnie wyróżniana i nagradzana, w tym wyróżnieniami i odznaczeniami państwowymi, władz samorządowych miasta i powiatu oraz organizacji w których działał. Skupiając się znów na wyróżnieniach z turystycznej branży należy odnotować, że śp. Władysław Sosna był Honorowym Przewodnikiem i Przodownikiem turystyki górskiej i kolarskiej, a wraz z żoną Emilią byli Honorowymi Członkami Turystycznego Klubu Kolarskiego PTTK "Ondraszek”. Otrzymał też wyróżnienia i odznaczenia najwyższej klasy. W 2010r. został wpisany do Księgi Zasłużonych Działaczy PTTK woj. śląskiego, a w 2017r. decyzją Walnego Zjazdu PTTK został obdarzony tytułem Honorowego Członka PTTK, tym samym wszedł do elitarnego grona osób posiadających najwyższą w naszym towarzystwie godność. Również w tym roku otrzymał nie mniej prestiżową nagrodę literacką im. W.Krygowskiego, za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury krajoznawczej.

We wspomnianych sukcesach swój niepodzielny udział miała Jego żona Emilia, towarzyszka życia i wierna uczestniczka prawie wszystkich rowerowych, pieszych i autokarowych eskapad, czytelniczka i pierwsza recenzentka powstałych tekstów, zawsze dbająca o właściwy "twórczy" klimat w domu.

Choć z czasem choroba postępowała, czyniąc ciało coraz mniej podatnym na wysiłek, Jego umysł nie miał taryfy ulgowej. Kto w ostatnich latach odwiedzał p.Sosnów, ten wie, że najczęściej można Go było zastać przy komputerze, zagrzebanym w stercie dokumentów, wiecznie zajętym i goniącym terminy powziętych zobowiązań redakcyjnych. I nagle, od 19 sierpnia miejsce to już na zawsze pozostanie puste, pozostawiając jednocześnie w naszych sercach smutek i żal, bowiem tego miejsca nijak nie da się już zapełnić.

Dziękujemy Ci Drogi Władku, a dla Ondraszków czcigodny "Szeryfie”, za wszystko co uczyniłeś dla naszej turystycznej społeczności, za te lata bezinteresownej działalności na rzecz PTTK. Choć zdarzały się nieporozumienia, zawsze byłeś gotowy wesprzeć nas czynem i słowem, i takim pozostaniesz w naszej wdzięcznej pamięci.

[GALERIA ZDJĘĆ - Rechtór]

[GALERIA ZDJĘĆ - Paparazzi]

Zbyszek Pawlik
prezes ZO/PTTK "Beskid Śląski"
prezes TKK Ondraszek